Kiedy ostatnie liście opadają z drzew, a dni coraz szybciej ustępują miejsca nocy, przygotowujemy się do symbolicznego podsumowania kolejnego etapu naszego życia. Zdajemy sobie sprawę, że powoli, lecz nieuchronnie, kończy się kolejny rok. Ale jak nasi przodkowie, dawni Słowianie, odliczali czas zanim dotarła do nich obca rachuba czasu?
Sprawdź również: Czym były szczodre gody?
Święta Kalendarza Słowiańskiego
Każdej porze roku przypisywane było główne święto, a także kilka mniejszych. Jednym z najważniejszych świąt był Szczodre Gody, Jare Gody, Noc Kupały i Święto Plonów. Szczodre Gody, uznawane często za początek roku w kalendarzu słowiańskim, obchodzone było podczas zimowego przesilenia, gdy Słońce odnosiło zwycięstwo nad ciemnością. Była to najdłuższa noc w roku, a po jej przeminięciu dni stawały się coraz dłuższe. Święto trwało kilkanaście dni i było obchodzone w sposób huczny i radosny.
Tydzień Welesa, obchodzony od 9 do 15 lutego, wiązał się z wędrówką żerców Welesa, którzy odwiedzali różne osady, odprawiali rytuały nad bydłem i składali ofiary. Jare Gody, obchodzone w równonoc wiosenną, były jednym z najważniejszych świąt w roku. Święto to trwało kilkanaście dni i było związane z czczeniem życia, witalności i płodności.
Więź ze Środowiskiem Naturalnym
Pory roku od wieków odliczane są przez naturę za pomocą zmieniających się sezonów. Dla nas, ludzi współczesnych, szczególnie żyjących w klimacie umiarkowanym, te zmiany są ledwie zauważalne. Ale wieki temu to przyroda rządziła naszym codziennym życiem. To ona dyktowała warunki, była panią życia i śmierci. Nic więc dziwnego, że kalendarz naszych przodków był ściśle powiązany z porami roku i zjawiskami astronomicznymi, zwłaszcza tymi związanymi z Księżycem i Słońcem.
Pory Roku i Miesiące
Według niektórych koncepcji, poszczególnym porom roku oraz miesiącom przypisywane były konkretne bóstwa. Co do samych miesięcy, trudno jednoznacznie określić, kiedy dokładnie zaczęto dzielić rok na poszczególne jednostki czasu. Chrystianizacja przyczyniła się do uregulowania tej kwestii, ale nazwy miesięcy, z wyjątkiem tych przejętych z łaciny, są zmodyfikowanymi terminami słowiańskimi i staropolskimi, które odnoszą się do zjawisk przyrodniczych lub czynności gospodarskich.
Zima – Patron Weles
Zima, ostatnia pora roku, była patronowana przez boga Welesa. Grudzień, nazywany również Chorsem, był miesiącem, gdy tworzyły się grudy pod wpływem mrozu. Był to również czas, gdy biedacy prosili o pomoc.
Styczeń – Miesiąc Trzygłowa
Nazwa stycznia ma różne interpretacje. Według jednej hipotezy, styczeń oznaczał miesiąc, w którym stary i nowy rok się stykały. Druga hipoteza sugeruje, że nazwa pochodzi od słowa „tyki”, które oznaczało przygotowanie tyków do suszenia lnianych płócien lub chmielu. Nazwa „sieczniem” również była używana dla stycznia, co sugeruje, że może ona pochodzić od słowa „siekać” i odnosić się do wyrębu lasu.
Luty – Miesiąc Morany
Luty, nazwany od słowa oznaczającego srogą, otrzymał swoją nazwę od ostrej zimy, której panujące w tym miesiącu mrozy były symbolem.
Wiosna – Patronka Mokosz
Marzec, miesiąc wiosenny, pierwotnie nosił nazwę „brzezień”, co odnosiło się do zielonych brzóz. Nazwa „marzec” pochodzi od łacińskiego „martius”, ale jest wyjątkiem od innych miesięcy, które mają słowiańskie pochodzenie.
Kwiecień – Miesiąc Łady
Nazwa kwietnia jest oczywista – pochodzi od kwitnących kwiatów. Poprzednia nazwa, „łżykwiat” lub „łudzikwiat”, odnosi się do obietnicy wiosny, gdy ciepło wywołuje kwitnienie roślin.
Maj – Miesiąc Żywi
Nazwa „maj” pokrywa się z łacińską nazwą „maius”, ale poprzednia nazwa, „trawień”, odnosi się do rosnących traw.
Lato – Patron Swaróg
Czerwiec, miesiąc letni, otrzymał swoją nazwę od larw muchówek lub poczwarek czerwca polskiego. Lipiec, nazwany na cześć kwitnących masowo lip, był również miesiącem letnim. Sierpień, nazwany od sierpa używanego do żniw, również przypisywany jest latu.
Jesień – Patron Rod
Wrzesień, miesiąc jesienny, otrzymał swoją nazwę od kwitnących wrzosów. Poprzednio był również nazywany „wersieniem”. Październik otrzymał swoją nazwę od paździerzy, skórek oddzielających się podczas obróbki włókien lnu i konopi. Natomiast listopad nazywany jest miesiącem Strzyboga ze względu na opadające z drzew liście.
Zobacz też: Na czym polegał obrzęd dziadów?
