Przełom XVIII i XIX wieku to dla Polski czas trudnych przemian. Po raz pierwszy w historii, kraj został podzielony między trzech potężnych sąsiadów: Rosję, Prusy i Austrię. Trwała to sytuacja aż do odzyskania niepodległości w 1918 roku. Okres zaborów pozostawił znaczące piętno na polskim społeczeństwie i kulturze, zwłaszcza na języku, sztuce, a także na systemie edukacji i myśli społeczno-politycznej. Zapraszam do zapoznania się z procesami, jakie zachodziły w kulturze polskiej pod zaborami i jakie skutki przyniosły.
Sprawdź również: Co się składa na kulturę polską?
Przemiany w społeczeństwie polskim pod zaborami
Pod zaborami, społeczeństwo polskie przechodziło przez proces redefinicji swojej tożsamości. Konfrontacja z trzema różnymi systemami politycznymi, językami i modelami kulturowymi zmuszała Polaków do ciągłej walki o zachowanie własnej odrębności. Na różnych obszarach, wszędzie tam gdzie to było możliwe, polska kultura stawiała opór germanizacji, rusyfikacji i uwłaczającym działaniom zaborców.
Pod zaborami zaszły także znaczne zmiany w strukturze społecznej. W miastach rosło znaczenie niewielkiego jeszcze, lecz coraz liczniejszego proletariatu oraz inteligencji, która umacniała swoją rolę jako lidera narodu. W królestwie kulturowym, Polacy przyjęli strategię „pracy organicznej”, polegającej na budowaniu potęgi ekonomicznej, i to ona doprowadziła do rozwoju kultury m.in. poprzez rozwój przedsiębiorczości i przemysłu.
Wpływ zaborców na kształtowanie się polskiej kultury
Każdy z zaborców starał się zaszczepić swoją kulturę i język wśród Polaków. W szczególnym stopniu dotyczyło to Prus, gdzie prowadzona była intensywna polityka germanizacyjna. Wprowadzono niemiecki jako jedyny język urzędowy, zakazano nauczania języka polskiego, a dzieci polskich imigrantów były objęte obowiązkową edukacją w języku niemieckim.
Podobne działania podejmowała Rosja, gdzie szkoły i uniwersytety były poddawane rusyfikacji. W zaborze austriackim natomiast, polityka kulturalna była mniej represyjna. Tam też działało wiele towarzystw i instytucji kulturalnych tworzących polską kulturę narodową. Ożywiła się literatura i teatr, rozwijało się malarstwo i rzeźba.
Presja zmian i odradzanie się polskości
Pod zaborami powstało wiele ruchów i organizacji, których celem było zachowanie polskości. Szczególnie silny był ruch oświatowy, który sprzeciwiał się germanizacji i rusyfikacji szkół. Działalność konspiracyjna skupiała się na tajnym nauczaniu w domach języka polskiego, historii i kultury.
Kluczową rolę odegrała również twórczość literacka. Adam Mickiewicz, Juliusz Słowacki, Zygmunt Krasiński, czy później Henryk Sienkiewicz i wielu innych, poprzez swoją twórczość, bronili polskiego języka, kultury i historii.
Podsumowując, pomimo represji, kultura polska pod zaborami nie tylko przetrwała, ale i rozkwitła, stając się jednym z głównych narzędzi walki o niepodległość.. To dzięki niej, Polacy byli w stanie zachować swoją tożsamość narodową, co przyczyniło się do sukcesu odzyskania niepodległości w 1918 roku. A potem… Ale to już temat na kolejny artykuł.
Sprawdź! Zwyczaje i obyczaje szlacheckie w kulturze polskiej
